Hitzarmen ekonomikoa Nafarroako finantzaketa-sistema propioa da. Konstituzioak babestuta dauden bere eskubide historikoetatik eratorria da.
Foru Ogasunak bere lurraldeari dagozkion zergak ezartzeko eta biltzeko ahalmena du. Lortutako diru-sarrerekin, bere eskumeneko zerbitzu publikoak finantzatzen ditu (osasuna, hezkuntza, gizarte-politikak, errepideak eta abar) eta, ekarpen ekonomikoaren bidez, Estatuari bere gain hartuta ez dituen eta, beraz, bere lurraldean Estatuko administrazioak eskaintzen dituen eskuduntzei dagokien zenbatekoa ordaintzen dio.
Sistema hori eraentzeko, Hitzarmenak Nafarroaren eta Estatuaren arteko zerga- eta finantza-harremanak ezartzen eta bateratzen ditu eta ekarpen ekonomikoa kalkulatzeko mekanismoa finkatzen du.
Sistema hori XIX. mendearen erdialdean sortu zen, Nafarroak Erresuma izaera galdu zuenean eta espainiar merkatu bakarra deitu daitekeenean sartu zenean. Iraun duen 170 urte baino gehiagotan, mota guztietako erregimen politiko eta zerga-erregimenekin batera existitu du, Europar Batasunak Europako Merkatu Bateraturako ezarritako eskakizunetara egokitu arte.
|
|
Zeintzuk dira bere ezaugarri nagusiak?
- - Oinarri historikoa du, Nafarroak Erresuma zenetik zuen ahalmena baita eta gaur egunera arte iritsi da aldaketa eta eguneratze ugarirekin, guztiak ere, beti, itunduak.
- - Konstituzionala da: Carta Magna-k, bere lehenengo xedapen gehigarrian, “foru-lurraldeen eskubide historikoak babesten eta errespetatzen ditu”; horien artean leudeke zerga- eta finantza-jarduera.
- - Nafarroako eta Estatuko ordezkaritzen artean itundutako izaera du eta, beraz, unilateralki ezin daiteke aldatu.
- - Mugagabea da: nahiz eta behin eta berriz eguneratu izan den unean uneko beharretara egokitzeko, Hitzarmen Ekonomikoak ez du iraungitze-datarik.
- - Aldebikoa da: Nafarroaren eta Estatuaren arteko harremanak soilik eraentzen ditu, beste lurraldeei eragin edo haiek eragotzi gabe.